Półrolnicy z Orzechowa 1786 rok, a to historia!
Było to tak. Dwaj właściciele sąsiednich wiosek wiedli spór o granice. Wioski to Orzechowo i Czeszewo, a właściciele to Maciej Mielżyński – Orzechowo, Antoni Jabłonowski – Czeszewo. Spór, jak udało mi się ustalić trwał przez lat siedem.
Pierwszy termin w sprawie miał miejsce 25 października 1779 roku. Antoni Jabłonowski pozywał Macieja Mielżyńskiego. Jak możemy się domyślać panowie nie doszli do porozumienia. Kolejne terminy rozpraw, tym razem z powództwa Macieja Mielżyńskiego wyznaczany były w roku 1780, 1781 i w 1782.
13 maja 1782 roku spotkanie stron odbyło się na gruncie spornym. Tu zacytuję tłumaczenie zapisu dokonanego w tym dniu do protokołu, który wpięty został później do Księgi Grodzkiej Pyzdr, jako że teren ten leżał w granicach powiatu pyzdrskiego.
Do akt grodzkich pyzdrskich urodzony Dionizy Łęski przedłożył dekret polny w poniższym brzmieniu.
Działo się na gruncie spornym między dziedzinami Orzechowo wielmożnego Macieja Nowiny z Brudzewa Mielżyńskiego starosty wałeckiego, kawalera [orderu] św. Stanisława i [zakonu] maltańskiego, należącą do ważniejszych w kluczu miłosławskim, z jednej oraz Czeszewo najjaśniejszego księcia Antoniego Prus Jabłonowskiego kasztelana krakowskiego z drugiej strony, na równinie położonej niedaleko rzeki Warty i miejsca określanego przez dziedzica Orzechowa jako Minuchowo przy błocie zwanym Księże Jeziorko między dwiema drogami, jedną od lewej, teraz [słowo nieczytelne], i drugą, starszą od prawej, w najbliższy poniedziałek po niedzieli Exaudi, dnia 13 maja 1782 roku, w obecności wielmożnych i urodzonych Franciszka z Brudzewa Mielżyńskiego starościca wałeckiego, Józefa Kalasantego Szama[…]skiego, Walentego Cieślińskiego, Tomasza Kuczyńskiego i innych bardzo wielu zebranych dla niniejszej sprawy, asystującego także opatrznego Wawrzyńca Małkowskiego z miasta Gołańczy, woźnego generalnego Królestwa.
Pierwszy termin w sprawie miał miejsce w poniedziałek przed św. Szymonem i Judą dnia 25 X 1779 z powództwa najjaśniejszego księcia Antoniego Jabłonowskiego, podówczas wojewody poznańskiego, jako dziedzica Czeszewa, przeciwko wielmożnemu Maciejowi Mielżyńskiemu dziedzicowi Orzechowa i najczcigodniejszej kapitule katedralnej poznańskiej jako dziedzicowi Pięczkowa, o rozgraniczenie jego [Jabłonowskiego] dóbr od dóbr Orzechowo i Pięczkowo. Sprawa została przekazana do sądu polnego podkomorskiego podkomorzego kaliskiego, kolejne terminy wyznaczano na poniedziałek po św. Bartłomieju roku następnego [1780] dnia 28 VIII, na sobotę po niedzieli Rogationum dnia 26 V 1781 oraz na poniedziałek po św. Łukaszu dnia 22 X 1781. Następnie z powództwa Mielżyńskiego przeciw kapitule i Jabłonowskiemu został wyznaczony termin 25 V br. [1782] i zapisem z 26 V przeniesiony na poniedziałek po niedzieli Exaudi. W tym terminie sąd zjawił się na gruntach spornych wsi i woźny zagaił postępowanie polne w obecności Mielżyńskiego i Dionizego Łęskiego jako powodów oraz kapituły i biskupa poznańskiego Antoniego Okęckiego, kanclerza koronnego, jako dziedziców Pięczkowa w kluczu winnogórskim, reprezentowanych przez Igancego Prędotę Trzcińskiego kanonika poznańskiego (wyznaczonego przez kapitułę delegatem 6 V br.); pozostali pozwani, mianowicie książę Jabłonowski, nie zjawili się. Sąd zasądził go za niestawienie się.
Podpisał Ludwik Chmielewski komornik generalny kaliski ręką własną.
Panowie w końcu się dogadali. Wiemy o tym z informacji zamieszczonej w Tekach Dwarzaczka. Oto treść zapisu.
7531 (Nr. 163) 1786Wawrzyniec Pierzchliński, wojski w. gn., s. ol. Mikoł. P. z ol. Mari. Chylińskiej, dziedzic Kębłowa w p. pyzdr., dobra te wedle kontr. z 15/VII r. b. sprzed. Antoniemu X. Prus Jabłonowskiemu kasztel. krak., kaw. O. B. i sw. Huberta za 100. 000 złp. (f. 485) Ponieważ Jabł. ma Czeszewo w p. pyzdr. graniczące z Orzechowem Macieja Mielżyńskiego podkomorzego wschow., kaw. św. Stan. i maltań., i nie są te wsie rozgraniczone, skąd spory sąsiedzkie i procesy, ugoda: klan bierze Orzechowo, dając za nią Kębłowo przyleglejsze do maj. Miełosławskiej dodając do Kębłowa 10. 000 złp. (f. 489) Dat. Czeszewo 1786.17/VII
Już 22 lipca przeprowadzona zostaje inwentaryzacja wsi Orzechowo.
Dokument pod tytułem „Inwentaryzacja wsi Orzechowo” dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności zachował się. Przyniesiony został do Szkoły Podstawowej w Orzechowie, gdzie jest przechowywany. Był on inspiracją do realizacji projektu pod tytułem „Półrolnicy z Orzechowa 1786 rok.”.
To jego odczytana treść.
Tabela do inwentarza wsi Orzechowo
Skan dokumentu: Inwetaryzacja Wsi Orzechowo
Skan ksiegi grodzkiej Pyzdr wizja lokalna
